Over natuurlijk systeemdenken

Systeemdenken is een steeds populairder wordend begrip omdat het mogelijkheden biedt voor het oplossen van complexe problemen waar de wereld nu tegen aanloopt. Complexe problemen, ook wel “Wicked problems“, zijn problemen die maar niet worden opgelost omdat ze afhankelijk zijn van zoveel verschillende factoren die in elkaar inhaken (denk aan klimaatverandering of rasicme). Systeemdenken is een nieuwe manier van kijken naar de wereld waarbij het perspectief groter wordt dan het eigen gezichtsveld (van ego naar eco).

Het doel van systeemdenken
Het doel van systeem denken is holistisch een systeem te onderzoeken door te kijken naar de patronen en interacties van de spelers in het systeem. Door te kijken naar de patronen krijg je grip op de verbondenheid, afhankelijkheid en complexiteit die in het systeem bestaat. Je onderzoekt hoe alle perspectieven zich met elkaar verhouden, en hoe ze afhankelijk zijn van elkaar. Vervolgens ga je onderzoeken hoe je deze relaties zou kunnen veranderen door dieper in te zoomen in de lagen van het systeem en de actoren van het systeem.

Hoe werkt het?
Kort gezegd kun je een systeem beschouwen als een netwerk van interacties. De spelers in het netwerk zijn de punten, en de lijntjes tussen de spelers is hun interactie. De spelers reageren allemaal op elkaar, en laten gedrag zien door alle interacties (feedback). Hierdoor ontstaan patronen in het systeem. Dit soort patronen vinden we met systeemdenken interessant want dit laat het huidige gewoonte gedrag van het systeem zien, hoe stabiel dit is, en dus ook hoe je het systeem kunt veranderen. Zo kun je bijvoorbeeld de werking van een organisatie gaan begrijpen vanuit een “systeembril” de afdelingen (HR, IT, Sales, etc.) kun je zien als de spelers van het netwerk. Deze afdelingen hebben allen een relatie met elkaar en laten gedrag zien door te communiceren met elkaar. De patronen die hier uit voort komen kun je zien als de cultuur binnen de organisatie. Dit principe van denken kun je op alles toepassen (zie tabel hier onder voor een paar voorbeelden) waardoor het een hele handige denk-tool is.

Waar is het op gebaseerd?
Systeemdenken komt vanuit de complex dynamische systeemtheorie. Het is gebaseerd op de fysica (thermodynamica) en komt tot uiting in ecologische systemen en evolutie. Het is een abstract maar heel simpel model om de werking van het systeem middels de interacties te bestuderen. Complex dynamische systeemtheorie richt zich dus op de dynamica (gedrag) waarbij complex betekent dat er meerdere afhankelijke relaties tussen spelers kunnen zijn. Wat echter verschilt tussen systemen is hoe de spelers in het systeem zich tot elkaar verhouden. Dit is wat je met systeemdenken gaat onderzoeken waardoor je de relaties, en daarmee het gedrag gaat begrijpen. In de complexity wetenschappen worden dit soort relaties gemodelleerd waardoor daadwerkelijk gedrag van systemen gesimuleerd kan worden.

Wat is belangrijk voor een systeem?
Systeemdenken gaat voornamelijk over communicatie, hoe wordt er gecommuniceerd tussen de spelers en waarom. Is er bijvoorbeeld een hele hiërarchische relatie of juist erg gedecentraliseerd? De spelers in het systeem hebben hierbij verhoudingen tot elkaar die zijn voortgekomen uit aannames, waarden, regels, normen, en persoonlijke doelen. De vragen die bij het analyseren van een systeem opkomen kunnen hierdoor soms als “diep” worden ervaren. De manier van communiceren en de achterliggende motivaties en waarden wordt niet heel vaak expliciet besproken.

Wat kun je ermee?
Systeemdenken is een andere manier van kijken naar de wereld. Het analyseert hoe dingen werken en gebruikt daarmee nieuwe termen waardoor er meer begrip kan worden opgebracht voor het systeem, en aangrijpingspunten geeft voor het veranderen van het systeem (denk aan attractoren, feedback types, multi-schaal patronen, fractale patronen, clustering, etc.). Systeemdenken geeft hiermee een denk-toolbox waarmee verschillende principes en gedragingen begrepen en gecommuniceerd kunnen worden. Daarnaast kun je door de relaties en hun effecten te begrijpen, zwakke of sterke punten in het systeem identificeren en hiermee het systeem leiden naar een ander/nieuw patroon (attractor). Hiervoor zijn ook verschillende tools ontwikkeld waarmee je overzicht krijgt op het systeem en hiermee een systeem kunt begeleiden naar een nieuw patroon (innovatie).

Meer weten en/of specifieke vragen?
Kijk onder inspiratie, voeg me toe op Linkedin, of neem contact met me op via dit formulier: